اندوخته قانونی چیست و چگونه ثبت می‌شود؟

در فرهنگ ایرانی اصطلاحی داریم به نام «روز مبادا»؛ همان روزی که هرچه داشتیم و نداشتیم را خرج کرده‌ایم و «آه در بساط نداریم»! روز مبادا فقط برای انسان‌ها نیست، بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کوچک هم با آن مواجه می‌شوند. اینجاست که قانون تجارت با وضع ماده 140، شرکت‌ها را ملزم به ذخیره اندوخته قانونی می‌کند تا آن‌ها را برای مواجهه با چنین روزی آماده کند.

در این مقاله می‌خواهیم صفر تا صد اندوخته قانونی و نحوه ثبت آن را معرفی کنیم. اگر:

• عضو هیئت مدیره شرکتی هستید
• قصد دارید در شرکت‌های سهامی سرمایه‌گذاری کنید
• به آشنایی با موضوعات مالی علاقه دارید

تا انتهای این مقاله همراه تیوان تراز ناب باشید.

اندوخته قانونی در شرکت‌ها چیست؟

طبق ماده 140 قانون تجارت، بعضی شرکت‌ها باید سالانه 5 درصد (یک بیستم) از سود خالص خود را به‌عنوان اندوخته قانونی ذخیره و آن را در ترازنامه خود ثبت کنند. جمع‌آوریی اندوخته قانونی دائمی نیست و تا زمانی ادامه دارد که اندوخته ذخیره‌شده برابر 10 درصد از سرمایه شرکت باشد.

چه شرکت‌هایی ملزم به ثبت اندوخته‌های قانونی هستند؟

فقط شرکت‌هایی ملزم به ثبت اندوخته قانونی هستند که مسئولیت سهامداران آن‌ها به‌میزان سرمایه‌شان است. اندوخته مالی در این شرکت‌ها مانند بیمه عمل می‌کند. چنانچه شرکت با شرایط بحرانی روبه‌رو و متحمل ضرر شود، سرمایه‌گذاران می‌توانند تمام با بخشی از زیان خود را از طریق اندوخته قانونی جبران کنند.

بر اساس این شرکت‌های تعاونی، شرکت‌های سهامی عام یا خاص و شرکت‌هایی با مسئولیت محدود ملزم به ثبت اندوخته قانونی هستند.

نحوه محاسبه اندوخته قانونی در شرکت چگونه است؟

همان طور که گفتیم، محاسبه اندوخته قانونی شرکت با کسر 5 درصد از سود سالانه آن انجام می‌شود. البته هیئت‌مدیره می‌توانند درصد سالانه و حد نهایی اندوخته را افزایش دهند؛ ولی پس از آن دیگر اجازه کاهش یا تغییر آن را نخواهد داشت.

برای مثال فرض کنید شرکتی:

💰 2 میلیارد تومان سرمایه اولیه دارد

💸 سالانه 200 میلیون تومان سود خالص کسب می‌کند

با وجود این، شرکت باید هر ساله 10 میلیون تومان اندوخته قانونی ذخیره کند. این کار به مدت 20 سال ادامه پیدا می‌کند تا اندوخته قانونی برابر با 10 درصد از سرمایه اولیه، یعنی 200 میلیون تومان شود. با تصمیم هیئت‌مدیره، شرکت می‌تواند سالانه 10 درصد از درآمد خود، معادل 20 میلیون تومان، به صندوق ذخیره اندوخته قانونی واریز کند و این کار را به‌مدت 10 سال انجام دهد؛ ولی دیگر نمی‌تواند این 10 درصد را کاهش دهد.

⚠️ توجه: بدیهی است که مثال قبل ساده‌سازی شده بود. سود سالانه و سرمایه شرکت قابل تغییر است؛ بنابراین مبلغ پرداختی سالانه و مدت پرداخت اندوخته قانونی هم ممکن است تغییر کنند.

ثبت اندوخته‌های قانونی شرکت در حسابداری

واژه اندوخته در حسابداری تعاریف متفاوتی دارد. اندوخته قانونی برای تقویت مالی شرکت در شرایط خاص ذخیره می‌شود. اندوخته‌های دیگری هم با اهداف متفاوت وجود دارند. مثلا:

• اندوخته احتیاطی سرمایه با هدف افزایش سرمایه شرکت
• اندوخته توسعه و تکمیل با هدف توسعه فعالیت‌های شرکت

با توجه به اینکه اندوخته مالی در ترازنامه ثبت می‌شود، باید در حساب‌های دائمی شرکت بسته شود. اصطلاح بستن حساب در حسابداری به معنای صفر کردن مانده آن است. مانده حساب‌های دائمی از یک دوره مالی به دوره مالی بعد منتقل می‌شوند؛ بنابراین تمامی حساب‌های مربوط به ترازنامه شرکت، مانند حساب اندوخته قانونی، دارایی، سرمایه و بدهی باید از این نوع باشند.

اندوخته قانونی در ترازنامه

ترازنامه یکی از صورت‌های مالی است که تمامی درآمدها و هزینه‌های شرکت را نمایش می‌دهد و سود صاحبان سهام را تعیین می‌کند. به‌طور کلی ترازنامه دارای سه بخش دارایی، بدهی و سرمایه است. همان طور که از نام آن پیداست، میزان سرمایه و بدهی ترازنامه باید با دارایی آن برابر، یا به اصطلاح تراز باشند.

اندوخته قانونی ماهیت بستانکار دارد و جایگاه آن در ترازنامه به قسمت حقوق مالکانه سهامداران تعلق دارد. صاحبان شرکت باید پیش از محاسبه سود صاحبان سهام، مبلغ اندوخته قانونی را از سود خالص کسر کنند.

تکمیل بخش‌های مختلف ترازنامه از قبیل اندوخته قانونی باید با دقت بالایی انجام شود. توصیه می‌کنیم پیش از ارسال ترازنامه حتما از تجربه مشاوران خبره در این حوزه استفاده کنید. برای این کار کافیست به بخش مشاوره مالی و مالیاتی سایت تیوان تراز ناب مراجعه فرمایید.

جمع‌بندی

سرمایه‌گذاری در شرکت‌های سهامی عام و خاص باید تا حدی تضمین شده باشد. به این منظور تدابیر خاصی در نظر گرفته شده است. در این مقاله با یکی از این تدابیر، یعنی اندوخته قانونی آشنا شدیم. دانستیم که این اندوخته را شرکت برای سرمایه‌گذاران خود کنار می‌گذارد و مانند نوعی بیمه عمل می‌کند.

امیدواریم مطالب پاسخگوی تمامی سوالات شما بوده باشند. اگر همچنان سوالی باقی است، آن را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول

همه شرکت‌ها ملزم به ثبت اندوخته قانونی هستند؟

خیر، تنها شرکت‌هایی که تعهد سرمایه‌گذاران آن به‌میزان سرمایه وابسته است ملزم به ثبت این اندوخته هستند.

میزان اندوخته قانونی چقدر است؟

تا زمانی که مبلغ اندوخته برابر با 10 درصد از سرمایه شرکت شود، باید 5 درصد از سود خالص سالانه آن ثبت اندوخته قانونی شود.

آیا درصد اندوخته قانونی قابل تغییر است؟

بله، هیئت‌مدیره می‌توانند درصد اندوخته قانونی را افزایش دهند؛ ولی پس از آن دیگر قابل کاهش نیست.