راهنمای جامع مالیات تکلیفی؛ انواع آن، نحوه محاسبه و مهلت پرداخت

آیا می‌دانستید که در برخی موارد، شما مسئول پرداخت مالیات دیگران هستید؟ در واقع مالیات تکلیفی نوعی مالیات است که مسئولیت پرداخت آن بر عهده شخص دیگری غیر از مودی قرار دارد. بسیاری از کارفرمایان، صاحبان کسب‌وکار و حتی افراد حقیقی با این نوع مالیات سروکار دارند؛ اما به دلیل ناآگاهی یا عدم دقت، ممکن است با جریمه‌های سنگین مواجه شوند. مالیات تکلیفی یکی از بخش‌های مهم قوانین مالیاتی است. شناخت دقیق این نوع مالیات، نحوه محاسبه، مهلت پرداخت و وظایف مربوط به آن، نه‌تنها از بروز مشکلات قانونی جلوگیری می‌کند؛ بلکه باعث مدیریت بهتر می‌شود.
در این مقاله همه چیز را درباره مالیات تکلیفی، نحوه محاسبه و قوانین آن بررسی خواهیم کرد تا در برابر تعهدات مالی خود آگاه‌تر عمل کنید. پس ادامه این مطلب را از دست ندهید.

مالیات تکلیفی چیست؟

بر اساس قانون، کلیه افراد حقیقی و حقوقی ملزم به پرداخت مالیات هستند. اما در این بین برخی افراد مشمول مالیات تکلیفی می‌شوند. مالیات تکلیفی نوعی مالیات است که به درآمد اشخاص تعلق می‌گیرد؛ اما این مالیات را باید شخص دیگری غیر از مودی به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت کند.
به‌عنوان نمونه، مالیات بر حقوق یکی از انواع مالیات تکلیفی محسوب می‌شود. در این شرایط، مبلغ مالیات از حقوق کارمند کسر می‌شود؛ اما مسئولیت تکمیل اظهارنامه مالیاتی و پرداخت آن بر عهده کارفرما خواهد بود. مالیات تکلیفی دارای انواع مختلفی است که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

انواع مالیات تکلیفی؛ چه کسانی مشمول این مالیات هستند؟

در نظام مالیاتی کشور، مالیات‌های تکلیفی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این مالیات‌ها بر اساس ماده خاصی از قانون مالیات‌های مستقیم مشخص شده‌اند. در زیر به بررسی مختصر انواع مالیات تکلیفی پرداخته‌ایم:

• مالیات حقوق: بر اساس ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم، کارفرما باید مالیات را از حقوق کارمندان کسر و آن را به حساب سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت کند. البته این مالیات باید پس از اعمال معافیت‌های مالیاتی محاسبه شود.
• مالیات اجاره ملک: بر اساس تبصره ۹ ماده ۵۳ مالیات‌های مستقیم اشخاص حقوقی نظیر وزارت‌خانه‌ها، موسسات دولتی و سایر سازمان‌ها باید مالیات اجاره را کسر و تا آخر ماه بعد به حساب سازمان مالیاتی کشور واریز کنند. البته این نوع مالیات تکلیفی زمانی اعمال می‌شود که مستاجر شخص حقوقی باشد. در غیراین‌صورت مالیات بر عهده مالک است.
• مالیات حق‌الوکاله: بر اساس ماده ۱۰۳ قانون مالیات‌های مستقیم، وکلای دادگستری و افرادی که وکالت‌نامه صادر می‌کنند، باید ۵ درصد از حق‌الوکاله را به‌عنوان علی‌الحساب مالیاتی کسر و تمبر مالیاتی را روی وکالت‌نامه الصاق نمایند. این الزام یکی از تعهدات اساسی وکلا در فرایندهای مالیاتی محسوب می‌شود.
• مالیات مضاربه: ماده ۱۰۲ قانون مالیات‌های مستقیم به مالیات تکلیفی مضاربه پرداخته است. در قرارداد مضاربه، مضارب (عامل) موظف است هنگام ارائه اظهارنامه مالیاتی، مالیات مربوط به سهم صاحب سرمایه را کسر و آن را به اداره امور مالیاتی واریز کند.
• مالیات تکلیفی موسسات بیمه: بر اساس تبصره ۵ ماده ۱۰۹ قانون مالیات‌های مستقیم، موسسات بیمه خارجی که از محل بیمه اتکایی در ایران درآمد دارند، ملزم به پرداخت مالیاتی معادل ۲ درصد از حق بیمه و سود سپرده‌های مرتبط هستند. این مالیات در زمان تخصیص حق بیمه کسر خواهد شد.
• مالیات تکلیفی پزشکان: بر اساس تبصره ۶ قانون بودجه کشور، مراکز درمانی وظیفه دارند ۱۰ درصد از حق‌الزحمه پزشکان را به‌عنوان مالیات تکلیفی کسر و آن را به حساب سازمان مالیاتی کشور واریز کنند.
• مالیات تکلیفی نقل و انتقال سهام: مطابق ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، در هر نقل و انتقال سهام و سهم‌الشرکه، ۴ درصد از ارزش اسمی به‌عنوان مالیات مقطوع محاسبه و کسر می‌شود. این مبلغ باید پیش از انجام انتقال به سازمان امور مالیاتی واریز شود.

نحوه محاسبه مالیات تکلیفی

مالیات تکلیفی چند درصد است؟ نحوه محاسبه مالیات تکلیفی و درصد آن باتوجه به نوع مالیات و نوع مودی متفاوت است. قانون‌ برای هر نوع مالیات تکلیفی، نرخ مشخصی را برای اشخاص حقیقی و حقوقی تعیین کرده است. برای محاسبه دقیق این مالیات، توصیه می‌شود کارفرمایان و افرادی که موظف به پرداخت آن هستند، از مشاوران مالیاتی کمک بگیرند. استفاده از تخصص این مشاوران، احتمال خطا در محاسبه مالیات را به مقدار زیادی کاهش می‌دهد.

مهلت پرداخت مالیات‌های تکلیفی

بر اساس ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم، معمولا مهلت پرداخت مالیات‌های تکلیفی تا پایان ماه بعد از تاریخ کسر مالیات تعیین شده است. این بدان معناست که پس از کسر مالیات، پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی باید حداکثر تا پایان ماه بعد انجام شود.

همان که گفته شد، عدم پرداخت مالیات تکلیفی در مهلت مقرر می‌تواند منجر به اعمال جریمه‌های مالی سنگین شود که شامل جریمه تاخیر و افزایش مبلغ مالیات پرداختی خواهد بود. بنابراین، کارفرمایان و سایر اشخاصی که موظف به کسر و پرداخت این مالیات هستند، باید نسبت به رعایت مهلت‌های تعیین‌شده دقت کافی داشته باشند.

جریمه عدم پرداخت مالیات تکلیفی چیست؟

در اکثر موارد قصور در انجام وظایف مالیاتی با جریمه همراه است. قطعا کوتاهی در پرداخت مالیات تکلیفی هم شامل جریمه خواهد شد. بر اساس ماده ۱۹۹ قانون مالیات‌های مستقیم، عدم پرداخت مالیات تکلیفی مشمول جریمه می‌شود. در این ماده بیان شده است که هر فرد حقیقی و حقوقی که طبق مقررات این قانون موظف به کسر و واریز مالیات سایر مودیان باشد؛ اما این وظیفه را انجام ندهد، مشمول جریمه خواهد شد. این جریمه شامل ۱۰ درصد مبلغ مالیات پرداخت‌نشده در موعد مقرر و ۲.۵ درصد مالیات به ازای هر ماه تاخیر از تاریخ سررسید پرداخت است.

نحوه پرداخت مالیات تکلیفی

پرداخت مالیات تکلیفی از روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است. یکی از این روش‌ها، پرداخت آنلاین از طریق سامانه الکترونیکی امور مالیاتی است که به مودیان این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به مراجعه حضوری، مالیات خود را به‌صورت آنلاین ثبت و پرداخت کنند. روش دیگر، پرداخت حضوری است که در آن افراد می‌توانند با مراجعه به نزدیک‌ترین اداره مالیاتی، فیش مربوطه را دریافت کنند و مالیات خود را پرداخت نمایند. همچنین، برخی نرم‌افزارهای حسابداری با اتصال مستقیم به سامانه‌های مالیاتی، امکان محاسبه و پرداخت مالیات تکلیفی را به‌سادگی فراهم می‌کنند.

تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد

به احتمال زیاد فرق مالیات تکلیفی و مالیات عملکرد برای بسیاری از افراد سوال باشد. مالیات بر عملکرد، مالیاتی است که بر سود خالص اشخاص حقیقی و حقوقی اعمال می‌شود. در این روش، ابتدا میزان درآمد و هزینه‌های سالانه محاسبه می‌شود و پس از کسر هزینه‌ها از درآمد، سود نهایی مشخص خواهد شد. سپس این سود بر اساس نرخ‌های تعیین‌شده به دست می‌آید و طبق اظهارنامه مالیاتی در پایان سال مالی به سازمان امور مالیاتی اعلام و پرداخت می‌شود.

به‌طور خلاصه، مالیات بر عملکرد بر اساس سود حاصل‌شده محاسبه می‌شود؛ درحالی‌که مالیات تکلیفی به تکلیفی اشاره دارد که مودی موظف به انجام آن است.

جمع‌بندی

مالیات تکلیفی یکی از مهم‌ترین بخش‌های نظام مالیاتی کشور است که بر عهده کارفرمایان، صاحبان کسب‌وکارها و برخی اشخاص حقیقی گذاشته شده است. عدم اطلاع از قوانین و مهلت‌های تعیین‌شده برای پرداخت این مالیات، می‌تواند منجر به جرایم مالی سنگین شود. پس شناخت دقیق انواع مالیات‌های تکلیفی، نحوه محاسبه، مهلت پرداخت و جریمه‌های مرتبط، امری ضروری برای مدیریت صحیح تعهدات مالیاتی محسوب می‌شود. شما با رعایت این قوانین و استفاده از مشاوره مالیاتی حرفه‌ای، می‌توانید از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید و فرایند مالیاتی را به‌صورت شفاف و قانونی انجام دهید.

تیم کارشناسان تیوان تراز ضمن مشاوره‌های رایگان، خدمات مالیاتی مورد نیاز شما را ارائه می‌دهند.

سوالات متداول

مالیات تکلیفی چیست و چه تفاوتی با مالیات بر عملکرد دارد؟

مالیات تکلیفی نوعی مالیات است که مسئولیت پرداخت آن بر عهده شخص دیگری غیر از مودی قرار دارد.

مهلت پرداخت مالیات تکلیفی چقدر است؟

بر اساس ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم، مهلت پرداخت مالیات‌های تکلیفی تا پایان ماه بعد از تاریخ کسر مالیات تعیین شده است.

چه افرادی موظف به پرداخت مالیات تکلیفی هستند؟

افرادی که پرداخت‌کننده درآمد هستند، مانند کارفرمایان، موسسات دولتی و خصوصی، مستاجران حقوقی، وکلای دادگستری، مراکز درمانی و شرکت‌های بیمه، موظف‌اند مالیات تکلیفی را از مبالغ پرداختی کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند.